چطور می‌توانیم در دوران تورمی مشتری‌ها را حفظ کنیم؛

حفظ وفاداری مشتریان در دوران تورمی هم امکان‌پذیر است 

اگه قیمت‌ها رو تغییر ندن، وضعیت بهتر می‌شه؛ خود شرکتا باعث شدن تورم ایجاد شه!  این جمله، یکی از چالش‌هایی است که کسب‌وکارها در دوران تورمی با آن مواجه می‌شوند؛ یعنی خودشان می‌شوند متهم ردیف اول تورمی که ایجاد شده است.   به‌طور کلی، شما باید با ۳ مشکل در دوران تورمی دست‌وپنجه نرم کنید:  قیمت‌گذاری، تقاضای کم و همچنین باور مردم.   در دورهٔ تورمی، احساسات و باورهای مردم کاملاً تغییر می‌کنند؛ آن‌ها حساس‌تر و دقیق‌تر از قبل می‌شوند. برخی عوامل تاثیرگذار در شکل‌گیری این احساسات سمت شماست و برخی هم عوامل بیرونی و خارج از کنترل شما هستند!   مثلاً شرایط بد اقتصادی و پایین‌آمدن قدرت خرید دست شما نیست؛ ولی شهرت، ارزشی که ارائه می‌کنید و همچنین تجربهٔ مشتری کاملاً سمت خودتان است.   ۳ مسئله در دوران تورمی بازی را به نفع شما تغییر می‌دهد:  ارتباطات، شفافیت و اعتبار.

تورم مستقیماً در تصمیم‌گیری‌های ما نقش دارند و اینجا کسی برنده می‌شود که ارتباط فعال با مشتری داشته باشد؛ حتی دربارهٔ تغییرات منفی هم شفاف باشد تا بتواند اعتماد را جلب کند. مشتری به قیمت حساس می‌شود و خرید مقایسه‌ای در این دوران به اوج خود می‌رسد؛ اغلب مردم به مقایسهٔ محصول مشابه و حتی بررسی قیمت در تمام پلتفرم‌ها روی می‌آورند و برای مدیریت هزینه‌ها، بودجه‌بندی ماهانه و سالانه تغییر می‌کند. این یک فرصت برای شماست تا با خلق ارزش بیشتر برای مشتری، جلوتر بیفتید؛ کیفیت بالاتر، خدمات پس از فروش بهتر، محصول با مزایای بیشتر، پشتیبانی قدرتمند و حتی نوآوری! وقتی ارزش بیشتری برای مشتری خلق کنید، هم اعتماد را جلب می‌کنید و هم قیمت شما منصفانه به چشم می‌آید. ولی یک مسئله اینجا واقعاً مهم است:  تورم را تایید کنید یا اعتماد مشتری را از دست می‌دهید. به‌جای اینکه اثر تورم را نادیده بگیرید، نگرانی‌های مشتری را رفع کنید که برای خرید دوباره احساس امنیت کند. تایید تورم نشان‌دهندهٔ شفافیت و صداقت شماست. اجازه دهید مثال بزنم. وقتی دربارهٔ افزایش قیمت‌ها شفاف نباشید یا دلایل کافی ارائه نکنید، مشتری احساس می‌کند استثمار شده است! بد است؟ بله! افتضاح است؛ چون باید دوباره هزینه کنید که اعتمادش را جلب کنید. خب، حالا چطور می‌توانیم در دوران تورم، مشتریان خودمان را حفظ کنیم و صدمه هم نبینیم؟ ۵ رویکرد پیشنهادی برای شما دارم: ۱. اگر مجبور هستید قیمت را افزایش دهید، دلیل آن را به مشتریان بگویید ارتباط صادقانه به افزایش اعتبار شما منجر می‌شود و چه چیزی بهتر از دلایل افزایش قیمت؟ از پیام‌های مستقیم و واضح برای اطلاع‌رسانی این مسئله استفاده کنید. می‌توانید دربارهٔ عوامل موثر و تاثیر گستردهٔ تورم در قیمت نهایی محصول و مشکلاتی که برای شما پیش آمده، صحبت کنید؛ آموزش شما باعث می‌شود مشتری درک کند که چرا چنین اتفاقی اجتناب‌ناپذیر بوده است. اولویت‌دادن به اعتمادسازی در تورم به تکرار خرید و تبلیغات دهان‌به‌دهان منجر می‌شود که در نهایت، ارزش طول عمر مشتری و سود شما بیشتر می‌شود؛ پس پشت گوش نیندازید! در تصویر زیر، بخشی از اطلاعیهٔ دیوار دربارهٔ «قیمت‌گذاری پویا» را می‌خوانید که به چند موضوع پاسخ داده است:  چرا قیمت‌ها افزایش پیدا کردند، چه کسانی باید چقدر بیشتر از قبل هزینه کنند و چه راهکاری برای شرایط تورمی ارائه کرده است. ۲. بازاریابی مبتنی بر ارزش را تمرین کنید! تعریف سادهٔ ارزشی که مشتری درک می‌کند، می‌شود اختلاف بین هزینه‌ای که می‌کند و فایده‌ای که برای او دارد. در این هزینه، فقط پولی که خرج می‌کند، مطرح نیست؛ او هزینه‌ها را از نظر زمانی و حتی روحی هم در نظر می‌گیرد. پس باید در شرایط تورمی، وزن کفهٔ «فایده» را بیشتر کنید. شاید شما هم مثل خیلی‌ها در زمان رکود هزینه‌های بازاریابی را کم کنید؛ این هم رویکردی است! ولی اجازه دهید به داستانی اشاره کنم. ۲ شرکت Post و Kellogg بازار غلات صبحانه را در دست داشتند؛ البته Post رهبر بازار بود تا زمانی که سروکلهٔ شرایط بد تورمی پیش آمد. در این شرایط بود که Post هزینه‌های بازاریابی را کم کرد، ولی کیلوگ حجم تبلیغات رادیویی  را ۲ برابر قبل کرد (آن زمان خبری از این کانال‌های دیجیتال نبود) و روی غلات جدید خود مانور داد. همین مسئله باعث شد کیلوگ بالای ذهن مخاطبان قرار بگیرد و وقتی شرایط تورمی پشت سر گذاشته شد، کیلوگ تنها غلات شهر بود به‌جای استراتژی محافظه‌کارانه، می‌توانید بازاریابی کنید؛ ولی یک شرط دارد:  روی افزایش کفهٔ فایده تمرکز کنید. فعالیت‌های شما هم باید به شکلی باشد که مخاطب احساس کند در شرایط تورمی و بد اقتصادی با کمک محصول شما می‌تواند سود کند؛ حتی بیشتر از قبل! مثلاً ما برای اینکه کسب‌وکارها نتیجهٔ بهتری از تبلیغات بگیرند، امکان «تبلیغات پیامکی»، «تبلیغات ویدئویی همسان» و «کمپین مالتی تارگتینگ» را فراهم کردیم و همچنین با «افزایش موضوع و گروه مخاطبان» سعی کردیم تبلیغات هدفمند را دقیق‌تر از قبل کنیم. در روزگار سخت به‌جای اینکه مشتری را تنها بگذارید، سعی کنید با دادن راهکارهای بهتر به او کمک کنید تا سرپا بماند و نیاز خود را با همان کیفیت قبل رفع کند؛ آن زمان است که بعد از این شرایط، شما را به خاطر می‌سپارد. ۳. با بازنگری سیاست‌های قیمت‌گذاری ترس مشتری را کم کنید حساسیت به قیمت در این دوران بیشتر از قبل است؛ طبیعی و منطقی است. حالا چطور چنین مانعی را از سر راه بردارید؟ یکی از راه‌ها این است که گزینه‌های مختلف برای پرداخت مثل طرح‌های اقساطی داشته باشید؛ اگر کمی به اطراف نگاه کنید، می‌بینید فراگیر هم شده است. راه بعدی این است که سیاست‌های قیمت‌گذاری و بازگشت کالا را شفاف بیان کنید و حتی آن را تغییر دهید تا بار روانی از روی دوش مشتری کم شود و کمتر از قبل از ضررکردن بترسد. مثلاً می‌توانید تضمین کمترین قیمت را داشته باشید و در صورتی که کمترین قیمت را ارائه نکردید، محصول را پس بگیرید. مدل بازپرداخت در صورت نارضایتی تا مدت محدودی را هم عوض کنید؛ مثلاً به‌محض اینکه محصول را به پست تحویل داد، پول مشتری را پس دهید. یک نمونهٔ خوب از باسلام داریم که با ایجاد حساب امن بین فروشنده و خریدار، سعی می‌کند ترس مشتری از خرید را کاهش دهد؛ یعنی وقتی محصول سالم به دست مشتری رسید، مبلغ به حساب فروشنده واریز می‌شود. باسلام حتی با به‌روزرسانی سیاست‌های خود، شرایط خوبی را برای غرفه‌دارها فراهم کرد؛ از برداشتن محدودیت بازهٔ زمانی ثبت درخواست تسویه و پرداخت در روزهای تعطیل گرفته تا شفافیت در ارائهٔ تمام جزئیات!   لطفاً به تمام وعده‌هایی که به مشتری می‌دهید، عمل کنید و اگر ظرفیت و توانایی عمل‌کردن به آن‌ها را ندارید، قول ندهید که حسابی به اعتماد مشتری آسیب می‌زنید.   مثلاً اگر ادعا کردید تا ۳۰ روز به‌دلیل خرابی محصول حین حمل‌ونقل، آن را تعویض می‌کنید، پس از رخ‌دادن مشکل بهانه نیاورید و به همان چیزی عمل کنید که قول داده‌اید؛ مثلاً تقصیر را گردن پست یا تیپاکس نیندازید! ۴. پشتیبانی خود را بهتر کنید و بیشتر در ارتباط باشید ترس از ضرر که زیاد شود، سؤال و نگرانی هم بیشتر می‌شود. از طرفی، برخی نارضایتی‌ها هم در رابطه با قیمت ممکن است پیش بیاید. در هر صورت، شما باید برای پاسخ‌گویی به مشتری یک تیم آماده داشته باشید. حتماً به لحن و نحوهٔ صحبت با مشتری در این روزها دقت کنید؛ مشکل مشتری را کوچک نشمارید و نگاه بالا به پایین نداشته باشید. شرایط حساس است و حتی کوچکترین نگرانی هم ممکن است مشتری را به نخریدن سوق دهد. حالا این میان شما هم اگر با مشتری بد صحبت کنید، مشکل را خودتان بدتر می‌کنید؛ تبدیل چاله به چاه عمیق! دوران تورمی و بد اقتصادی، دوران حمایت از مشتری است؛ هم‌دلی نشان دهید تا مشتری ببیند در این روزگار سخت کنار او هستید تا مشکل او برطرف شود. یک کلام: شما فقط به فکر جیب خودتان نیستید! راه‌های پشتیبانی را در جاهای مختلف سایت و اپلیکیشن بگذارید؛ سعی کنید چند روش از جمله تلفنی، ایمیلی و حتی  تلگرامی برای راهنمایی و پشتیبانی داشته باشید. یک راه دیگر هم این است گروه تلگرامی راه بیندازید تا مشتریان مشکلات خود را مطرح کنند و به آن‌ها پاسخ دهید. مثلاً کوییز آو کینگز برای گذشتن از شرایط بد روزهای همه‌گیری کرونا، چنین کاری را انجام داد تا رابطهٔ نزدیک‌تری با کاربران خود بسازد. افزایش ساعات پشتیبانی هم برای شما کارساز است. یک کار دیگر هم می‌توانید انجام دهید. با تیم پشتیبانی صحبت کنید و پرسش‌های رایج را جمع‌آوری کنید. حالا یک بخش «راهنما» به سایت یا اپلیکیشن اضافه کنید و آنجا آموزش‌های لازم را در اختیار مشتریان بگذارید. حتماً سیستم دریافت بازخورد برای راهنماها داشته باشید تا عملکرد و مفیدبودن آن‌ها را از نگاه مشتری بسنجید.         شاتل علاوه بر این پشتیبانی خوب و یکپارچه، محتواهای آموزشی متنی و ویدئویی مختلفی هم برای کاربران خود آماده کرده است تا در هر شرایطی کنار آن‌ها باشد. نکته: بعد از راهنمایی مشتری، حتماً مشکل او را پیگیری کنید؛ ببینید آیا توانستید او را در مسیر درست قرار دهید یا همچنان مشکل دارد. ۵. به فکر روابط بلندمدت باشید؛ روابط یک‌شبه سودی ندارند! دوستی برای شما می‌ماند که روزهای سخت در کنارتان بوده است. غیر از این است؟ انتظار نداشته باشید روزهای سخت مشتری را رها کنید و زمانی که اوضاع آرام شد، با سرعت یوسین بولت به سمت شما حرکت کند. شما می‌توانید تعهد خودتان به مشتری را نشان دهید و با جلب رضایت او، آیندهٔ خود را تضمین کنید. حالا چطور؟   ارتباطات خود با مشتری را شخصی‌سازی کنید همین چهارشنبه را در نظر بگیرید که کلی پیام تبریک می‌گیرید. کدام برای شما دل‌نشین‌ترند؟ آن‌هایی که برای همه فرستاده شدند یا تبریک‌های نوروز شخصی‌سازی‌شده؟ پس بر اساس رفتار مشتری، پیشنهاد دهید تا حس ارزشمندبودن را القا کنید.   تعامل مستمر و برقراری ارتباط عاطفی هم برای شما مفید است در این دوران سخت با ارائهٔ محتواهای مفید و همچنین اطلاع‌رسانی‌های به‌موقع در کنار مشتری باشید. ببینید چطور می‌توانید مشکلات جانبی او را حل کنید تا از این طریق با او در ارتباط باشید.     به قول این خارجی‌ها، Pro Tip: در شرایط بد اقتصادی، سعی کنید مشتریان خود را بر اساس معیارها و شاخص‌های مختلف از حمل سبدهای خرید رهاشده، دفعات خرید، میزان تعامل مشتری و همچنین با نظرسنجی‌ بهتر بشناسید و دسته‌بندی کنید تا راه‌حل‌هایی برای کمک به هرکدام داشته باشید. مثلاً در همه‌گیری کرونا، بانک‌ها برای اینکه مشتریان خود را از دست ندهند، کارت‌های بانکی را به‌طور خودکار تمدید کردند. از طرفی، بعضی‌ها چند قدم محکم به‌سمت دیجیتالی‌کردن برخی کارها مثل افتتاح حساب و دریافت وام برداشتند و توانستند از شرایط بد اقتصادی آن زمان، موقعیت خوبی برای آینده بسازند. شرایط آن زمان باعث شد رفتار مردم تغییر کند و حالا در دل این شرایط تورمی، کم‌کردن هزینه‌ها - زمانی، مالی و روانی - برای برخی کارهای بانکی، باعث می‌شود ارزش بیشتری از سمت آن‌ها درک شود.     در شرایط تورمی بندری در دل طوفان باشید؛ بندری قابل اعتماد، شفاف و معتبر. امیدوارم این یادداشت کوتاه در این روزها سرآغاز مسیر روشنی برای شما باشد.   رضا سپه‌وندی - تیم دیجیتال مارکتینگ یکتانت

نوروز مبارک!

سال 1403 هم با شعار «جهش تولید با مشارکت مردمی» شروع شد،

 برای مبارک شدن این سال و شیرین گام شدن در انتهای سال، دست به دست هم دهیم و شعار را به عمل تبدیل کنیم،

در آغاز سال جدید شمسی چند جمله تقدیمتون می کنم که خیلی خوشم اومد:

می پرم؛ کسی که به او تبدیل خواهم شد، مرا خواهد گرفت.

برای چیدن میوه اول بایستی درختی بکاریم!

آنچه می گویی هستی پس مواظب گفتارت باش

سال نو و عید نوروز مبارک!

آیا هرقدر آشنایی بیشتر باشد، جذب مشتری هم افزایش پیدا می‌کند؟

در یادداشت این هفته قرار است ببینیم چه رابطه‌ای بین آشنایی مخاطب با افزایش فروش وجود دارد؛

 آیا هرقدر آشنایی بیشتر باشد، جذب مشتری هم افزایش پیدا می‌کند؟

ما آدم‌ها در برابر پیشنهادها، آدم‌ها و هرچیز جدیدی، مکانیزمی دفاعی داریم؛

 ساده‌تر آن می‌شود: از پذیرش چیزهای جدید می‌ترسیم!

 نکند بد باشد

نکند همان آدمی (چیزی) نباشد که نشان می‌دهد

اگر بپذیرم، ضرر نمی‌کنم؟

 را همیشه با خودمان تکرار می‌کنیم؛ ولی هرقدر بیشتر با آن چیز جدید آشناتر می‌شویم، ترسمان هم کمتر می‌شود.

 «هرچه بیشتر می‌بینمش، بیشتر دوستش دارم!» را نشنیده‌اید یا با خودتان نگفته‌اید؟ داستان چیست؟

اینجا پای یک اصل به‌نام «اصل مواجهه صرف» یا ساده‌تر بگویم، «اصل آشنایی» در میان است: ما تمایل داریم به چیزهای جدید صرفاً به‌دلیل آشنایی علاقه پیدا کنیم.

در زندگی شخصی هم حتی همین اتفاق می‌افتد و وقتی کسی را بیشتر می‌بینیم، او برای ما دوست‌داشتنی‌تر می‌شود؛ دوست داریم زمان بیشتری را با او بگذاریم.

مثلاً با اینکه ممکن است حتی طی یک سال، با یک نفر ۲ بار هم حرف نزنیم؛ ولی وقتی با او آشنا می‌شویم، کم‌کم گارد را پایین می‌آوریم و بعد از مدتی حتی به دوست صمیمی ما تبدیل می‌شود.

بگذارید مثالی دیگر بزنم. تا حالا نشده آهنگی را در ترافیک بشنوید که اول از آن خوشتان نیاید؟ پس از چند بار پخش‌شدن، به خودتان می‌آیید و می‌بینید کل روز به آن گوش داده‌اید.

منطقی است! وقتی چیزی یا کسی را بیشتر بشناسیم، کمتر احتمال دارد به ما آسیب بزند و ترس ما از ضرر کمتر و کمتر می‌شود.

۳ دلیل پشت این اصل آشنایی پنهان است:

۱. شناخت راحت (به قول برخی‌، راحتی در شناخت و درک)

یکی از آن سوگیری‌های شناختی است که می‌گوید هرقدر فهم چیزی ساده‌تر باشد، راحت‌تر می‌پذیریم. همین مسئله است که باعث می‌شود وقتی رنگ قرمز را ببینیم، احساس خطر کنیم و سر جای خودمان بمانیم.

 

سیستم سازی چیست؟

۵ گام برای سیستم سازی در کسب و کار

(هوشمندانه کار کنید، نه سخت‌تر!)

اداره‌ی یک کسب‌وکار حتی برای کارآفرینانی که خود را وقف کار کرده‌اند هم چالش‌برانگیز است. برای اینکه بتوانید عملکرد کسب‌وکار خود را تا جای ممکن سودآور و پربازده نگه دارید، باید عوامل زیادی را مدنظر قرار دهید. از کاهش هزینه‌ها گرفته تا استفاده بهتر از وقت خود برای بهبود جریان کار. اگر به دنبال راهی برای ساده‌سازی عملیات‌ها هستید؟ پیشنهاد ما سیستم سازی کسب و کار است.
 بیایید با هم بیشتر با مفهوم و جزئیات سیستم‌سازی آشنا شویم. در این مقاله با مفاهیمی مانند اینکه چطور باید کسب‌وکار خود را سیستم‌سازی کنید و چطور از این فرایندها برای گسترش و توسعه کسب‌وکار خود استفاده کنید،‌آشنا می‌شوید. اما قبل از همه ببینیم سیستم سازی چیست؟

سیستم سازی چیست؟

بیایید با مفاهیم ساده و پایه‌ای شروع کنیم: سیستم‌سازی چیست و چرا برای شما و کسب‌وکارتان مهم است؟ سیستم سازی عبارت است از فرایند طراحی رویه‌های استاندارد عملیاتی (SOPs) برای تضمین ثبات و بهره‌وری یک سازمان. به‌عبارت‌دیگر با این کار شما کارکردهای گوناگون و ضروری کسب‌وکارتان (که عامل سرپا ماندن آن هستند) را ثبت می‌کنید. شاید سیستم‌سازی وقت و تلاش زیادی بطلبد، اما کسب‌وکار شما را برای موفقیت بلندمدت آماده می‌کند.

 مزایای سیستم ‌سازی کسب و کار 

یک بار برای همیشه قانون طلایی ثبت را اجرایی کنید!

من یک قانون طلایی دارم که آن را به همه همکارانم هم یاد داده‌ام:

 همه چیز باید ثبت شود. 

کوچکترین کارها و اقدامات را باید جایی بنویسد. 

در یک نرم‌افزار که گم نشده و اطلاعات آن از دست نمی‌رود.

سلام دوستان
این جمله یکی از مدیران بزرگوار را بهانه کردم تا حرف دل خودم را بزنم

درطول سالها مدیریت و مشاوره یکی از ضعفهای مدیران و به دنبال آن سازمانها فقدان یک سیستم ثبت مستندات می باشد.

 و از آن فاجعه آمیزتر نبودن نظام ثبت اتفاقات داخل سازمان و عدم مهارت گزارش نویسی کارشناسان سازمان است.

پله بعدی که بعد از مستند سازی و بایگانی حرفه ای و هوشمند مستندات است موضوع مهم مدیریت دانش در سازمانهاست.

امیدوارم مدیران محترم به این نکته توجه کنند تا یک شرکت خوب و موفق داشته باشند.
برای اطلاع از چگونگی اجرای این مهارت در میان مطالب این وبلاگ می توانید جستجو داشته باشید.

باتشکر شایسته

مدیریت ارتباط با فرشتگان - 2

فرشتگان موجوداتی مجرد از ماده هستند. برخی از آنها دارای تجرد عقلی هستند لذا ماده و خصوصیات ماده مثل شکل و رنگ را ندارند و برخی هم مثالی هستند . ولی در هر حال فرشته از داشتن زمان و مکان و حرکت به معنی خروج از قوه به فعل منزه است.
در قرآن کریم در آیات متعددی درباره ملائکه و وظایف و حالات آنها سخن گفته شده و لفظ ملک مجموعا 88 بار به صورت های مفرد و تثنیه و جمع به کار رفته و از آنجا که وجود فرشتگان از امور غیبیه ایست که پی بردن به چگونگی احوال و اوصاف آنها جز از راه ادله نقلیه ممکن نیست و باید در این رابطه به آیات و روایات تمسک کنیم.

از مجموع آیات و روایات بر می آید که ملائکه وظایف متنوعی از قبیل، تدبیر امور، قبض ارواح، مراقبت اعمال، حفظ انسان از خطرات، مجازات اقوام سرکش و... را به عهده دارند.

و کارهای مختلف از قبیل: سجده، رکوع، تسبیح، صف کشیدن، نگهبانی و... انجام می دهند وحالت ها و صفاتی دارند از قبیل این که می توانند به صورت انسان درآمده بر انبیا و غیر انبیا ظاهر شوند هرگز خسته نمی شوند، نمی خوابند، فراموشی در آنها راه ندارد، سستی و غفلت در آنها راه ندارد و...

مدیریت ارتباط با فرشتگان - 1

امکان ارتباط انسان با غیب - بخش اول

ارتباط انسان با ملائکه

از آنجا که یکی از مصادیق غیب ملائکه است، می توان امکان ارتباط انسان (غیر پیامبران) با عالم غیب را از طریق امکان ارتباط او با ملائکه جستجو و اثبات کرد.

بخش اول

چکیده

در اندیشه دینی، جهان هستی به دو بخش شهود و غیب تقسیم می شود. یکی از مسائل اساسی، امکان ارتباط این دو بخش، به ویژه ارتباط انسان با عالم غیب است. از آنجا که یکی از مصادیق غیب ملائکه است، می توان امکان ارتباط انسان (غیر پیامبران) با عالم غیب را ازطریق امکان ارتباط او با ملائکه جستجو و اثبات کرد؛ که ما در این مقاله به دنبال آن هستیم. دراین باره ادله عقلی بر امکان و ادله نقلی بر وقوع و درنتیجه بر امکان این ارتباط دلالت می کند. ازنظر عقلی، به دلیل نوع خلقت و بُعد روحی وجود انسان که مجرد و ملکوتی و هم سنخ ملائکه است، این ارتباط ممکن می شود. ازنظر نقلی نیز، آیات مربوط به مکالمه حضرت مریم، و ساره، همسر حضرت ابراهیم با ملائکه، و ... و روایات مربوط به تمثّل ملائکه در جنگ بدر و اُحد به صورت مؤمنان جنگجو، و روایات تحدیث ملائکه با حضرت زهرا و ائمه(علیهم السلام) و ... این مسئله را اثبات می کنند.

واژگان کلیدی

غیب، انسان، ملائکه، ارتباط، ملاصدرا، تمثّل، تحدیث.

طرح مسئله

در اندیشه دینی، جهان هستی به دو بخش شهود و غیب تقسیم می شود. مقصود از عالم شهود، جهان و موجودات مادی است که با حواس پنج گانه قابل درک می باشند؛ و مقصود از جهان غیب، آن بخش از جهان و موجوداتی است که با حواس پنج گانه قابل درک نیستند.

امکان ارتباط این دو بخش از جهان و موجودات آن، همیشه مورد توجه انسان بوده است. مسئله مورد بحث ما در این مقاله، امکان این ارتباط ازطریق ارتباط با ملائکه، برای انسان های غیر پیامبر است.

در اندیشه شیعه، این مسئله نسبت به امامان معصوم(علیهم السلام) ویژگی خاصی پیدا می کند؛ چراکه به اعتقاد ایشان جانشین پیامبر| نیز مانند او از دانش فرابشری برخوردار است؛ با این تفاوت که پیامبر| ازطریق وحی اصطلاحی از این دانش برخوردار می شود؛ ولی جانشینان او به غیر از طریق آموزش پیامبر و امام قبلی، از منابع دیگر ازجمله تحدیث ملائکه با آنان نیز از این علم برخوردار می شوند.

عده ای بر این باورند که چون انسان، موجودی مادی است و با خداوند و عالم غیب سنخیتی ندارد، ارتباط او با عالم غیب امکان ندارد. (به نقل از: شهرستانی، 1395: 2 / 251؛ رازی، 1397: 3؛ معرفت، 1415: 1 / 32) اما عده ای دیگر بر این باورند که با توجه دقیق تر به وجود انسان و ویژگی های روحانی و توانایی های وی، ارتباط او با عالم غیب و ملائکه ممکن بوده، (صدرالدین شیرازی، 1363: 155 ـ 151) منابع دینی نیز بر امکان و تحقق تاریخی این امر دلالت می کنند. (مفید، 1414: 288)

غیب مصادیق مختلفی دارد که یکی از آنها ملائکه است. بنابراین، ازطریق اثبات امکان ارتباط انسان با ملائکه، امکان ارتباط او با عالم غیب نیز ثابت می شود؛ که ما در این مقاله درصدد بررسی ادله عقلی و متون نقلی مربوط به آن هستیم.

با توجه به اینکه بحث ما مربوط به امکان ارتباط انسان با جهان غیب ازطریق ملائکه می باشد، قبل از ورود در مقام بیان ادله، نیازمند بحث از ماهیت انسان و ملک می باشیم:

ماهیت انسان